Bağımlılık

İlaçlardan başka, keyif verici madde olarak kullanılan sigara, kahve ve hafif alkollü içkiler de bu alışkanlığın içine sokulduğunda, tutku yaratan tehlikeli ilaçlan, hallüsinojen de­nilen bazı kimyasal maddeleri ve bunlar içinde asıl alışkanlık (bağımlılık) yapanla­rı ayırmak çok güçleşmektedir. Alışkanlık, eski deyimi ile iptila sözcüğü­nün anlamı ve sınıflandırılması üzerinde, hekimler, sosyologlar ve hukukçular henüz anlaşmaya varamamışlardır. İlaçların ve keyif veren maddelerin gereksiz kulla­nılmasına basit alışkanlık, tiryakilik (habituation) denir. (Alkol, sigara, çay tir­yakisi gibi.) Denenmiş ve zevk verdiği gö­rülmüş bazı ajanların istekten de fazla düşkünlükle kullanılmasına tutku veya ip­tila (addiction) diyerek basit alışkanlıktan ayırmak yararlıdır. Gene de bu terimlerin tanımlanmasında ortaya çıkan güçlükler­den ötürü çeşitli alışkanlık tipleri yani ba­ğımlılıklar tarif edilmiştir. Dünya Sağlık Teşkilatı (WHO) söz konusu drogları or­ganizmanın bu maddelere gösterdiği ruh­sal tepkilere göre sınıflamış ve 7 türlü ba­ğımlılık (dependence) sıralamıştır.
1 – Morfin türü bağımlılık (morfinman).
2 – Barbitürat (uyku ilacı) bağımlılığı.
3- Alkol türü bağımlılık (alkolik).
4- Kokain türü bağımlılık (kokainman).
5- Esrar türü bağımlılık (esrarkeş).
6 – Amfetamin türü bağımlılık.
7 – Hallüsinojen maddelere olan bağımlı­lık.
İlacın kötüye kullanılması (drog abuse) ve­ya ilaç bağımlılığı söz konusu olduğu za­man, genellikle bunları kullanan kimsele­rin zihinsel durumunda keyif verici nitelikte bir değişiklik yaratma özelliğine sahip maddeler anlaşılır. Bu ilaçlar genellikle üç grupta bulunurlar.
1 — İlk gruptakiler bilinç üzerinde depresan etki yapan ilaçlardır. Bunlar arasında narkotik analjezikler (afyonlu ve benzeri ilaçlar), barbitüratlar (uyku ilaçları) ve sedatifler yer alır.
2 — İkinci grupta olanlar uyarıcı (stimülan) etkisi ön planda olan ilaçlardır. Bun­ların arasında amfetamin ve benzeri ilaç­larla kokain sayılabilir.
3 — Üçüncü grup ise hallüsinojenik etki­si olan yani sinir fonksiyonlarını bozarak akut beyin sendromu veya toksik psikoz dediğimiz durumu meydana getiren, insa­na hayaller gösteren bazı kimyasal mad­delerdir. Bunlara psychedelic droglar denir ve en yaygın türü liserjik asit dietilamid (LSD), psilosibin. meskalin, dimetil triptamin (DMT), ditran, esrar (marihuana-haşiş-cannabis) ‘dir. Hallüsinojenleri kul­lananlarda aşırı sevine, anksiete, dehşet, sebepsiz korku ve hatta depresyon gibi emosyonel değişimler daha belirgindir. Görme, duyma ve dokunma duygularında bozukluk vardır. Çoğu zaman evrenle me­tafizik bir birleşme duygusu olarak nite­lendirilen semavi bir ilhamdan söz edilir.
Şizofreniklerde görülen yoğun pslkotik eksitasyonlar, durgun ruh hali, uzun sü­reli anksiete reaksiyonları ve dış dünya gerçeklerinden tamamen uzaklaşma (derealizasyon), benlik gerçeğinde değişme (depersonalizasyon) bunlarda çok görülür.
İlaca karşı bağımlılık (dependence), ilaç ile canlı organizmanın karşılıklı etkilerinden doğan psişik ve fizik temellere dayanan bir durumdur. İlaç insanda öyle psişik etki­ler ıyaratır ki o duyguyu tekrar yaşamak ve yokluğunun yol açtığı rahatsızlığı gider­mek amacıyla zaman zaman veya sürekli olarak o ilacı kullanmak için insan şiddetli bir istek duymaya başlar. İlacın yokluğun­da ortaya çıkan belirtiler ise yokluk belir­tileri (abstinans sendromu) olarak tanım­lanır. Yokluk belirtilerinin fiziksel temelle­re dayandığı konusunda görüş birliğine va­rılmıştır. Ayrıca psikolojik bağımlılık, hid­det, sıkıntı, üzüntü gibi, genel hoşnutsuz­luk gibi ruh hallerinden de kaçmanın bir ihtiyaç haline geldiğini anlatmaktadır. Bir ilaca bağımlı olan kimsenin dünyası, artık bu ilacın kullanılması etrafında dönecek kadar daralmış ve altüst olmuştur, zamanını bu maddeye karşı bağı artırıcı ve kendinde büyük sosyal lere yol açan, kendi gibi ilaç tutkunlc arasında geçirir. Onların ilaç kul dayanan ortak değer Yargılarını Hem toplumun onu reddetmesinden. de varolmayı bütünüyle ilaç kullanır bir tutmasından ötürü toplumdan kaçar herkesten ayrı ve güç bir yaşantıyı benimser.
Uyuşturucu maddeye bağımlılığın tanısına yardımcı olan belirtiler arasında eni izleri, enjeksiyon ülserleri ve zaman ilacın yokluğunda ortaya çıkanlar sayılabilir.