Egzersizin önemi

Çocuklar doğaları gereği çok hareketli olsa bile, düzenli olarak egzersiz yapmalı mıdır? Bu başlık altında bu sorunun cevabını aramaya çalışacağız.
■ Düzenli olarak hareket etmeyen ço­cukların göbek bölgesi yağ bağlar. Başka bir deyişle, egzersiz yapmayan ço­cukların vücudu kocaman bir elma haline gelir. Cincinnati Üniversitesi Tıp Bölümü’nde yapılan bir araştırma mide ve göbek bölgesi yağ bağlayan (yani vücudu elmaya benzeyen) çocukların, kalça ve basen bölgesi yağ bağlayan (yani vücudu armuda benzeyen) çocuklara göre daha yüksek tansiyon ve da­ha düşük “iyi kolestrol” seviyesine sahip olduğunu göstermiştir.
■ 1998 yılında İngiltere’de yapılan bir çalışmaya göre, haftanın toplam 6 saatin­de aktif olarak hareket eden çocuklar kendilerini “zinde” olarak nitelendir­mektedir. Haftada sadece 6 saat aktif olarak hareketli kalmanın yetmeyeceği göz önünde bulundurulursa, birçok çocuğun “zindelik” ve “aktiflik” konusun­da iyi bir eğitim almadığı da ortaya çıkmaktadır.

■ Çocuklar 20 yıl önce bol bol yürürlerdi. Günümüzde ise gideceği yere yürüye­rek giden çocukların sayısı %80 oranında azaldı. Okula yürüyerek gitmek yeri­ne araba ile giden çocukların trafiği algılama mekanizmasının daha az işledi­ği ortaya koyulmuştur. Trafiği algılama yetisi ancak çocukluk zamanında geli­şen bir yetidir. Günümüzde trafik kazalarında meydana gelen çocuk ölümleri azalmıştır ancak bunun nedeni çocukların daha dikkatli oluşu değildir. Ço­cuklarının trafik kazalarına dahil olma sıklığının azalmasının tek nedeni; eski­si kadar sokağa çıkmamaları, okula yürüyerek gitmemeleri ve her gidecekleri yere araba ile götürülmeleridir. Trafik kazalarında ölen çocuk yayaların büyük bir kısmı 13-14 yaşındadır. Bunun nedeni çocukların küçük yaşlarda trafiğe çı­karak yürümesine izin verilmemesi, 13-14 yaşma kadar her yere araba ile gö­türülmesi ve 13-14 yaşma gelene kadar yol tecrübesi eksikliği nedeniyle trafik algısının ve yol bilincinin gelişmemesidir.
■ Egzersiz, kalp-damar sistemini çalıştırır ve kalbi güçlendirir. Batı dünyasında kadm-erkek ölümlerinin başlıca nedeni olan kalp krizi egzersiz ile önlenebilir. Küçük çocuklar bile kalp hastalığı yaşamaktadır, kalp hastalıklarını önlemenin en güzel yolu egzersiz yapmaktır.
■ Egzersiz, metabolizmayı hızlandırır. Hızlanan metabolizma alınan kalorilerin yakılmasını kolaylaştırır. Bu şekilde kilo alımı da önlenmiş olur.
■ 2 yıl süresince yapılan düzenli egzersiz (örneğin, iki yıl boyunca her gün 20 da­kika koşmak) vücuttaki yağ oranının %30-40’m yakar.
■ Egzersiz stresi azaltır. Ailevi sorunlar, yoksulluk, sosyal sorunlar, arkadaş so­runları, sınavlar ve can sıkıntısı nedeniyle strese giren çocukların en iyi ilacı egzersizdir. Strese giren bir çocuk uyku sorunları yaşayabilir, kâbus görebilir, mutsuz ve neşesiz görünebilir, sık sık baş ve karın ağrısı çekebilir. Çocuğunuz­da bu tür belirtiler gözlemliyorsanız, yapmanız gereken ilk şey çocuğunuzun aktivite durumunu gözden geçirmektir. Stres nedeniyle ortaya çıkan adrenalinin seviyesi egzersiz yoluyla düşer. Egzersiz insanların kendisini iyi hissetme­sini sağlayan “endorfin” adlı hormonların salgılanmasına neden olur. Endorfin motivasyonumuzu ve acıya karşı dayanma gücümüzü artırır
■ 1997 yılında yapılan bir çalışma fiziksel aktivitenin başta kolon kanseri olmak üzere çeşitli kanser türlerini önlediğini ortaya koymuştur. Egzersizin kolon kanserini önlemesinin nedeni, kansere neden olan radikallerin bağırsaklara doğru ilerlemesinin durdurulmasıdır.
■ Aerobik egzersizler kemikleri güçlendirir. Ağırlık kaldırma egzersizleri kemik­leri güçlendirir ve kemik gücünü artırır. Kemik gücünü artıracak egzersizler yapmayan ergenler (özellikle de ergenlik çağına gelmiş kız çocukları) kemik erimesi gibi sorunlarla yüz yüze gelmektedir.
■ Egzersiz beyin için de çok yararlıdır. Aerobik egzersizler beyinde bulunan ve “nörotransmitter’ler adını alan kimyasalların sayısını artırır. Nöronlar arasında veya bir nöron ile başka bir hücre arasında iletişimi sağlayan kimyasallara “nörotransmitter” denir. Bu kimyasalların çoğalmasına neden olan egzersiz beyin için oldukça önemli bir rol oynar. Egzersiz sayesinde esneklik artar ve algı düze­yinin düşmesi engellenmiş olur. Düzenli egzersiz içinde oksijen bulunan kanın beyne ulaşmasını sağlar. Bu da konsantrasyon düzeyini ve entelektüel kapasite­yi artırır.
■ Düzenli egzersiz, uyku üzerinde de olumlu bir etkiye sahiptir. Gün içinde çok fazla hareket etmediği için yorulmayan çocukların canı uyumak istemez. Bu çocuklar uykuya çok geç saatlerde dalar ve geceleri sık sık uyanır. Çok fazla te­levizyon ve video izleyen, bilgisayar oyunu oynayan ve vaktinin büyük bir kıs­mını oturup ödev yaparak geçiren çocuklar da hareketsizlikten dolayı aynı so­runları yaşar. Çocukların yorulmaya da ihtiyacı vardır. Gün içinde hareketli olan çocukların, uyku sistemi daha düzenlidir.
■ Düzenli olarak egzersiz yapmayı alışkanlık haline getiren çocuklar bu alışkan­lıklarını büyüdüklerinde de devam ettirirler.
■ Uzun vadeli olarak sürdürülen aerobik egzersizler fiziksel kapasiteyi artırır. Düzenli olarak egzersiz yapmayan çocuklar, egzersiz yaptıklarında çabucak yorulur. Düzenli olarak egzersiz yapan çocuklarda bu tür yorgunluklar görül­mez.
■ Ağırlık kaldırma çalışmaları ileride en ufak bir kaza sonrasında ortaya çıkabi­lecek sakatlıkların sayısını azaltır.
m Çocuklar düzenli olarak gevşeme hareketleri yapmalıdır. Kas ve eklemlerin hareket etmesi vücut hamlığını alarak fiziksel sakatlanma riskini düşürür.
■ Düzenli egzersiz akciğerlerin oksijenle beslenmesini sağlar. Düzenli egzersiz, kanın vücuda daha çok miktarda oksijen taşımasına neden olur.
■ Düzenli egzersiz göğüs kafesi çevresinin yağ bağlamasını önler. Bu da nefes al­ma güçlüğünü ortadan kaldırır.
■ Egzersiz çocukların büyüme sürecini de etkiler. Vücutlarının biyolojik duru­muna uygun olan egzersizleri yapmayan çocukların büyüme ve gelişmesi ye­terli değildir. Fiziksel hareketlilik büyüme hormonlarının salgılanmasını sağ­lar ve salgılanan hormonların sayısını artırır. Düzenli olarak egzersiz yapan çocukların yaraları diğer çocuklara göre daha kısa sürede kapanır.
■ Egzersiz insülin hassasiyetini azaltarak şeker hastalığının oluşmasını önler.
■ Vücut egzersiz sayesinde hastalıklara karşı direnç kazanır. Çocuğunuzun da­marlarında dolaşan kanın içinde ne kadar çok oksijen varsa, vücudu da o ka­dar sağlıklı olur. Bu da ancak egzersizle mümkün olur.
■ Egzersiz yapan çocuklar kendilerine güvenir. Egzersiz kasları kuvvetlendirir ve çocukların kendilerini daha iyi hissetmelerini sağlar.
Egzersiz ile ilgili istatistikler ve gerçekler
Batı ülkelerinde yapılan araştırmalar, giderek daha fazla kilo aldığımız konusunda hemfikirdir. Daha çok kilo alıyoruz ve hastalıklara karşı daha savunmasız kalıyoruz. Peki, sağlığımız için dengeli bir hayatı nasıl sağlayabiliriz? Egzersiz sağlığımızı olumlu yönde etkileyebilecek et­kenlerin başında yer alır. Şimdi egzersizle ilgili bazı gerçekleri gün ışığına çıkaralım:
■ 1000 çocuk üzerinde yapılan bir araştırma kızların yarısının, erkeklerin 1/3’ünün gün­de 1 0 dakika bile yürümediğini ortaya koymuştur.
■ 1 971 yılında 1 0 yaşındaki çocukların %70’i okula yürüyerek giderdi. Bu oran günümüz­de %10’a kadar düştü.
■ ingiltere’de yaşayan çocukların yarısından azı günde 30 dakika egzersiz yapmaktadır. Hükümet çocukların en az 30 dakika boyunca egzersiz yapması gerektiğini vurgulamak­tadır. Norvvich Sağlık Birimi tarafından yaptırılan bir araştırma her sekiz çocuktan sade­ce birinin, günde bir saat düzenli egzersiz yaptığını ortaya koymuştur. Çocuklar okulda spor yapmayı çok sevdiğini söylese de, düzenli olarak spor yapan çocukların sayısı ol­dukça azdır.
■ Her beş çocuktan sadece biri haftada 1 -2 saat egzersiz yapmaktadır. Çocukların %1 2’si okuldaki beden eğitimi dersleri dışında hiç egzersiz yapmamaktadır. Lise öğrencilerinin sadece %25’i her gün beden eğitimi derslerine katılmaktadır.
■ Kanadalı çocukların %60’ı yaşlarına uygun egzersizleri yapmamaktadır.
■ Kanadalı çocukların /o40’ı obez kategorisine girmektedir.
■ 1977 yılından bu yana, Amerika’daki okulların 2/3’ü beden eğitimi derslerine ağırlık vermeyi bırakmış ve beden eğitimi öğretmenlerini başka görevlere kaydırmıştır. Bu neden­le çocukların çoğu haftada sadece 1-2 saat beden eğitimi dersi görmektedir.
■ Her dört Amerikalı çocuktan biri obezdir. >
■ 6-12 yaşlarındaki Amerikan çocuklarının %40’ı hareketsizlikten dolayı parmak uçlarına değememektedir.
■ Günümüz kız çocukları 10 yıl önceki kız çocuklarından daha yavaş koşmaktadır.
■ 3 yaşındaki Amerikan çocuklarının vücutları yağ bağlamaya başlamıştır. Amerika’da ya­şayan ergenlik çağındaki çocukların koroner damarlarında yağ depoları oluşmaya baş­lamıştır.
■ 15 yaşın üstündeki Amerikalı gençlerin tansiyonlarının oldukça yüksek seyrettiği bilinmek­tedir.
■ Çocukların %50’sinde fiziksel hareketlilik gözlenmemektedir.
■ 1 2-21 yaşları arasındaki Amerikalı gençlerin yarısından fazlasının düzenli olarak egzer­siz yapmadığı bilinmektedir. Fiziksel hareketliliğin ergenlik çağında minimum düzeye düş­tüğü ortaya çıkmıştır.

■ Beden eğitimi derslerine katılan lise öğrencilerinin oranı 1991 yılında %42 iken, bu oran 1997 yılı itibariyle %27’ye düşmüştür.
g Oku! çağındaki erkekler okul çağındaki kız çocuklarından daha hareketlidir. Kız çocuk­larının obezite riski erkek çocuklarına göre daha yüksektir. Fiziksel aktivite seviyesinin doruk noktasına ulaştığı bir yaş olan 14 yaşındaki erkek çocukları, yaşıtları olan kızlar­dan daha aktif bir hayat sürmektedir. 14 yaşındaki bir erkek çocuğu haftada ortalama 22 saatini büyük bir hareketlilik içerisinde geçirmektedir.