Omurilik ve Hastalıkları

Merkezi sinir sisteminin omurga kanalı içinde kalan ortalama 1 cm. kalınlığında ve 40 cm. uzunluğundaki kısmına omurilik ve­ya Medulla spinalis adı verilir. Beynin bir uzantısı olarak onun gibi üzeri meninks denilen üç katlı bir zarla örtülüdür. Omu­riliğin yan yüzlerinden ön ve arka kök şek­linde çıkan sinirler hemen birleşerek spi­nal sinir adı ile omurlararası deliklerden 31 çift olarak çıkarlar. Ön köklerde kas­lara ve diğer organlara hareket emrini ve­ren motor lifler, arka köklerde ise çevre­den gelen derin duyu, temas, ağrı, ısı his­lerini taşıyan lifler yer almaktadır. Arka köklerde görülen şişlikler omurganın iki yanında sempatik sinir sistemi adını alan sempatik düğümlerini (sempatik ganglion) meydana getirmektedir. Omurilik omurga­dan daha kısa olduğu için omuriliğin alt segmentlerınden ayrılan sinirler bir süre aşağı indikten sonra omurlararası delikten dışarı çıkarlar. Böylece omuriliğin alt kıs­mında at kuyruğu manzarasında (cauda equina) bir lif demeti meydana getirirler. Belkemiğinden beyin-omurilik sıvısı alın­mak üzere ponksiyon yapılırken iğnenin spinal sinirleri zedelememesi için seçile­cek en uygun bölge burasıdır. Omurilik en ilkel omurgalı hayvanlarda da bulunan, canlının hareketini ve bilinçsiz olarak çevreyle ilişkisini sağlayan bir or­gandır. Sinirlerin çıktığı her medulla .segmentı arka kökler vasıtasıyla dermatom adı verilen belirli bir vücut parçasının has­sasiyetiyle ilgilidir. Dermatomlar gövdede alt alta sıralanmış kuşaklar şeklinde, tıpkı zebranın vücudundaki çizgiler gibi göğsü ve karnı sararlar. Kol ve bacaklarda ise eksene paralel şeritler halindedirler.
Omuriliğin enlemesine kesitine bakıldığın­da ortada kelebek şeklinde gri bir bölgenin bulunduğu, etrafının ise beyaz bir madde ile sarılmış olduğu görülür. Gri madde mo­tor ve duygu sinir hücrelerinin bulunduğu yerlerdir. Beyaz olarak görülen bölgede ise beyin ile omurilik arasında motor ve duygu sinir hücrelerinin akson denilen uzantıları bulunmaktadır. Aksonlar nöronlar arasında karşılıklı iletimi sağlayarak hare­ketler arasında koordinasyon görevini ye­rine getirmektedirler. Refleks dediğimiz olay çevreden reseptör denilen hücrelerle alınan uyarımların duyu sinirleri ile omuriliğin arka köküne ulaşma­sı ve ön köklerden bu uyarana cevap ol­mak üzere verilen motor emirlerin hareket organına iletilmesi şeklinde meydana gel­mektedir. Günlük hayatımız, bizim farkın­da olmadığımız,sayılamayacak kadar cok reflekslerle düzenlenen çeşitli olaylarla doludur. Bu sebeple refleksler bazı hasta­lıkların teşhisine yardımcı olmak üzere nö­rolojik muayenenin önemli bir bölümünü meydana getirirler. Medulla spinalisin anatomik veya fizyolo­jik olarak kesiye uğraması (kesici ve ateş­li silahlarla yaralanma, omurga kırıkları, medulla kanamaları, omurilik iltihapları) halinde her iki bacağın birden felç olması­na parapleji denir. Bu kesilme omuriliğin üst bölümlerinde meydana gelirse bu du­rumda kollar ve bacaklar tamamen hare­ketsiz kalır ki buna da kuadrapleji denir. Omurilikte ön ve arka boynuzlarda yer alan hareket ve his sinirlerinin lezyonuna bağlı olarak bacaklarda his ve hareket ba­kımından tam ve gevşek bir felç yani flask parapleji meydana gelmiştir. Daha sonra omurilik merkezleri arasında otomatizm geri dönünce bacak adalelerinde tonus ar­tışı olacağından spastik paraplejı haline dönüşebilir. Omuriliğin ön köklerinin virütik bir hastalı­ğı olan çocuk felcinin tıptaki adı poliomiyelitis anterior akuta veya Heine-Medin hastalığıdır. Medulla spinalisin ön boynuz denen böl­gesindeki motor hücrelerin ve buradan ge­çen piramidal liflerin dejeneresansıno Charcot hastalığı veya amiyotrofik lateral skleroz adı verilir. Sebebi bilinmemektedir. Ancak sifilız hastalığında, kurşun, cıva ve alkol zehirlenmelerinde bu tip bozuklukla­rın meydana geldiği görülmektedir. Eller­deki adaleler erimeye, maymun eli man­zarası almaya başlar. Doğum sırasında meydana gelen meningoserebral kanamalar,rahim içi hayatta ge­çirilen enfeksiyonlar veya piramidal siste­min iyi gelişmemesi sonucu oluşan doğuş­tan spastik felçler de vardır. Bunlara serebral dıplejı veya Little sendromu adı ve­rilir. Bu çocukların bir kısmı ilk yaşlarda ölürler. Hastalık bazen duraklar. Zekâ ge­riliği, epilepsi ve yürüme güçlüğü bakımın­dan tedavisi güç hastalıklardandır. Omuriliğin frengisine Tabes dorsalis denir. Ağrı ile başlıyan, topuklarına basarak ken­dine özgü bir yürüyüş (ataksi) ile kendini belli eden ve felç ile sonlanan bir hasta­lıktır. Omurilik dokusu içinde boşluklar meyda­na gelmesi ile oluşan hastalığa ise siren-gomıyeli denir. Hasta, .ellerindeki adalele­rin erimesi şikâyetleri veya sinirlerinin his­setmemesi sonucu farkına varmadığı yan­ma ve yaralanmalarla doktora muracarıt eder. Hastalık yavaş seyreder ve gittikçe ilerler. Omuriliğin bazı bölgelerinin sertleşmesi sonucu meydana gelen hastalığa multiple skleroz denir. Çeşitli hareket, duygu ve refleks bozuklukları ile kendini gösteren ve nedeni bilinmeyen bir hastalıktır. Tedavisi henüz bulunamamıştır.